بطور كلي پمپ ها را مي توان به دو دسته اصلي به شرح زير تنظيم نمود:
- پمپ هاي انتقال دهنده مايعات با حجم ثابت
- پمپ هاي سانتريفوژ
1- پمپ هاي انتقال دهنده مايعات به حجم ثابت
( POSITIVE DISPLACEMENT PUMPS )
يكي ازخصوصيات اصلي اين پمپ ها اين است كه درزمانيكه پمپ مشغول كار مي باشد بايستي محلي براي تخليه مايع مكيده شده موجود باشد. اين نكته اي مهم و قابل توجه است و چنانچه شخص مسئول بهره برداري از پمپ بخواهد اقدام به بستن مجراي خروجي آن نمايد، بايد كاملاً مطمئن گردد كه مجراي خروجي ديگري براي تخليه مايع وجود دارد. در غير اين صورت بر روي قطعات پمپ فشار وارد شده و ممكن است كه منجر به سوختن الكتروموتور، ازكار افتادن پمپ، سوختن فيوز و تركيدن محفظه ولوله ها و ساير معايب ديگر شود.
اين نوع پمپ ها كلاً بر سه نوع ميباشند:
الف) پمپ پيستوني Piston Pumps
اين نوع پمپ ها درطرح ها و اندازه هاي مختلف ساخته شده و در بسياري موارد از آن استفاده مي شود و برحسب احتياج مي توان اين پمپ ها را به طريقي ساخت كه فشار زياد بوجود آورند و يااينكه فقط عمل انتقال مايعات را بدون ايجاد فشار انجام دهند.
ب) پمپ هاي دنده اي Gear Pumps
اين پمپ ها نيز بمانند پمپ هاي رفت و برگشتي ازگروه پمپ هاي انتقال دهنده با حجم ثابت هستند، با اين تفاوت كه طرح و ساختمان آن هاساده تر و احتياج به شير يك طرفه مكش ندارند و جريان خروجي آن ها يكنواخت است. اين پمپ ها در اندازه هاي مختلف و با دنده هاي متفاوت ساخته مي شوند چون دنده ها ممكناست داراي دو يا چند دنده باشند.
چرخ دنده بوسيله محور دوار به حركت درآمده و پساز مكش مايع آن را تحت فشار گذاشته و به طرف خروجي مي راند. همان طور كه در شكلنشان داده شده است، مايع به وسيلهء دنده هايي كه آزاد هستند از ورودي به طرف خروجيبرده مي شود. دنده هايي كه بـه ترتيب آزاد مي شوند خلاء جزئـي در مكش ايجاد كـرده ومايع سريع تر وارد دنده هاي آزاد مي گردد چون در اين نوع پمپ ها دنده ها خيلي به همنزديك هستند اگر در كارگذاري آن ها دقت كافي نشود تماس دنده ها با يكديگر باعثخرابي آن ها خواهد شد. اين نكته مهمي است كه در مورد پمپ هاي دنده اي بايستي رعايتنمود، و هنگامي كه لازم است پمپ تحت تعمير قرار گيرد بايد دقت كافي نمود كه برايتعويض واشرها و ساير مصالح اين فواصل بطور ثابت و معين باقي بمانند.
بايد توجه داشت كه اين دنده ها همواره روغنكاري شده كه خشك عمل ننمايند و اگر مايع پمپ شونده خاصيت روغن كاري داشته باشد، عمرپمپ دوراني زياد مي شود.
اين پمپ ها براي ظرفيت هايينسبتاً كم با فشار متوسط موارد استفاده زياد دارند.
ج) پمپ هاي تيغه اي Vane Pumps
نوع ديگر پمپ هاي انتقال دهنده با حجم ثابت كه از نظر اصول كاركرد با پمپ هاي چرخ دنده اي شباهت زيادي دارند پمپ هاي تيغه اي ميباشند. حركت اين پمپ ها دوراني بوده و نيروي محركه شان از الكترو موتورها تأمين ميگردد. تيغه ها كه داراي حركت خارج از مركز مي باشند مي توانند در داخل شيارهاييحركت رفت و برگشتي داشته باشند. با توجه به شكل تيغه وقتي كه به بالا مي رسد كاملاًداخل شيار جاي گرفته و همين كه از آن نقطه دور مي گردد در اثر فشار فنر داخل شيار بيرون آمده و سيال را از قسمت ورودي به طرف قسمت خروجي با خود مي برده. تيغه ها دراثر نيروي فشار فنري كه در پشت آن هاست همواره با جداره پمپ در تماسند.
2- پمپ هاي سانتريفوژ ( CENTRIFUGAL PUMPS )
ساختمان ايـن نوع پمپ هـا به صورتي است كه برروي محور دوار ( در مركز پمپ ) پره هايـي قرار داده شـده كه بـا دوران خود مايعـات و مواد سيال را به اطراف پرتـاب مي نمايند. جدار اين پمپ به صورت حلزوني ساخته شدهو مايع كه داراي سرعت نيز مي باشد از قسمت حلزوني به طرف مدخل خروجي پمپ رانده ميشود.
سيالي كه در اطراف پره ها موجود است در اثرحركت دوراني به محور به اطراف پرتاب شده و در نتيجه در اطراف محور خلاء ايجاد ميشود و بدين ترتيب سيال از مجراي ورودي به داخل محفظهء حلزوني شكل پمپ مكيده شده واز مجراي خروجي به خارج منتقل مي گردد.
راندمان پمپ به موقعيت قرار گرفتن پره هاي پمپ، فاصله آن از محفظه حلزوني شكل و سرعت حركت محور بستگي دارد. زاويه قرار گرفتن پرههاي پمپ ها نيز در بالا بردن راندمان پمپ مؤثر است. مثلاً چنانچه وضعيت پره هاي پمپنسبت به مركز به صورت عمودي باشد راندمان پمپ كمتر از زماني است كه پره ها بطورمايل بوده و در جهت حركت مايع به صورت منحني قرار گرفته باشند.
به علت اينكه سيال در اثر حركت دوراني محور بهاطراف پرتاب شده و در مركز پمپ خلاء ايجاد مي شود دهانه لوله ورودي در پمپ هايسانتريفوژ در مركز قرار دارد تا با استفاده از خلاء ايجاد شده در اين محل انتقالسيال سريع تر و بهتر انجام بگيرد.
پمپ هاي گريز از مركز داراي دو امتياز برجسته مي باشند: اولاً جريان مايع در آن ها يكنواخت است. ثانياً اگر لولهء خروجي پمپمسدود يا تنگ شود، فشار زيادي كه براي ساختمان پمپ مضر باشد توليد نكرده و بار آنبه اندازه اي نمي رسد كه موتور محرك پمپ را از كار بيندازد.
براي بكار انداختن پمپ بايد هميشه محفظه آن رااز مايع مورد پمپاژ پر نموده و هواي محبوس در محفظه را خالي نمود. اين عمل راآبگيري ( Priming ) مي نامند. هرگاه پمپ در سطحي پايين تر از مخزن حاوي مايع مورد استفاده واقع شود، لزومي بهآبگيري نخواهد بود. ( به اين علت كه محفظه پمپ همواره پر از مايع بوده و در نتيجهمحفظه خالي از هواست )
ساختمان پمپ هاي گريز از مركز در ابتدا بسيارساده بوده و فقط شامل پره، پوسته و محور بودند و ليكن به علت نياز روز افزون به اينپمپ ها، به سرعت تكامل يافته و ساختمان آن ها پيچيده تر شد و قطعات ديگر به آن هاافزوده شدند از قبيل رنگ هاي سايشي، لائي هاي آب بندي، پره هاي ثابت براي هدايتبهتر آب در خروج از پرهء متحرك و ورود به محفظه حلزوني و غيره.
پره هاي پمپ هاي سانتريفوژ به سه دسته تقسيم ميگردند: باز، نيم باز و بسته.